English    Türkçe    فارسی   

6
55-79

  • یا مگر زین جنگ حقت وا خرد  ** در جهان صلح یک رنگت برد  55
  • Meğer ki Allah, seni bu savaştan çeke de sulh âleminde bir tek renge boyanasın.

  • آن جهان جز باقی و آباد نیست  ** زانک آن ترکیب از اضداد نیست 
  • O âlem, ancak bâkidir, mamurdur, başka türlü olmasına imkân yok. Çünkü terkibi, zıt olan şeylerden değil.

  • این تفانی از ضد آید ضد را  ** چون نباشد ضد نبود جز بقا 
  • Bu yok olma, bitme, zıddın zıddını yok etmesinden ileri gelir. Zıt olmadı mı ebedilikten başka bir şey olamaz.

  • نفی ضد کرد از بهشت آن بی‌نظیر  ** که نباشد شمس و ضدش زمهریر 
  • O eşsiz, örneksiz Allah, cennetten zıddı giderdi. Orada güneş de yoktur, zıddı olan zemheri de.

  • هست بی‌رنگی اصول رنگها  ** صلحها باشد اصول جنگها 
  • Renklerin asılları, renksizliktir... Savaşların aslı, barışlardır.

  • آن جهانست اصل این پرغم وثاق  ** وصل باشد اصل هر هجر و فراق  60
  • Bu gamlarla dolu olan bucağın aslı, o âlemdir. Her ayrılığın aslı, buluşmadır.

  • این مخالف از چه‌ایم ای خواجه ما  ** واز چه زاید وحدت این اعداد را 
  • Hocam, neden biz bu aykırılıklar içindeyiz? Neden birlik bu sayıları doğuruyor?

  • زانک ما فرعیم و چار اضداد اصل  ** خوی خود در فرع کرد ایجاد اصل 
  • Çünkü biz fer’iz, bu birbirine zıt olan dört asıl, feride kendi huyunu işliyor.

  • گوهر جان چون ورای فصلهاست  ** خوی او این نیست خوی کبریاست 
  • Halbuki can cevheri, ayrılıkların ötesinden. Onun huyu bu değil, onun huyu, ulu Allah’nın huyu.

  • جنگها بین کان اصول صلحهاست  ** چون نبی که جنگ او بهر خداست 
  • Savaşlara da bak. O savaşlar, barışların asılları. Allah uğrunda savaşan Peygamber gibi hani.

  • غالبست و چیر در هر دو جهان  ** شرح این غالب نگنجد در دهان  65
  • O, iki cihanda da üstündür. Bu üstünü dil anlatmaz ki.

  • آب جیحون را اگر نتوان کشید  ** هم ز قدر تشنگی نتوان برید 
  • Irmak suyunu tamamıyla içmenin imkânı yok. Yok ama susuzluğu giderecek kadar içmenin de imkânı yok.

  • گر شدی عطشان بحر معنوی  ** فرجه‌ای کن در جزیره‌ی مثنوی 
  • Mâna denizine susamışsan Mesnevi adasından o denize bir ark aç.

  • فرجه کن چندانک اندر هر نفس  ** مثنوی را معنوی بینی و بس 
  • O arkı o derece aç ki her an Mesneviyi, ancak ve ancak mâna denizi göresin.

  • باد که را ز آب جو چون وا کند  ** آب یک‌رنگی خود پیدا کند 
  • Yel, derenin üzerindeki saman çöplerini temizledi mi su, tek renkliliğini meydana çıkarır.

  • شاخهای تازه‌ی مرجان ببین  ** میوه‌های رسته ز آب جان ببین  70
  • Sen Mesnevide ter-ü taze mercan dallarını gör, can suyundan bitmiş meyveleri seyret.

  • چون ز حرف و صوت و دم یکتا شود  ** آن همه بگذارد و دریا شود 
  • Söz, harften, sesten ve soluktan ayrıldı mı hepsini bırakır, deniz kesilir.

  • حرف‌گو و حرف‌نوش و حرفها  ** هر سه جان گردند اندر انتها 
  • Harfi söyleyen de, duyan da, hattâ harfler de, bu üçü de sonunda can olur.

  • نان‌دهنده و نان‌ستان و نان‌پاک  ** ساده گردند از صور گردند خاک 
  • Ekmek veren, ekmek alan ve pak ekmek, suretlerden kurtulur, toprak olur.

  • لیک معنیشان بود در سه مقام  ** در مراتب هم ممیز هم مدام 
  • Fakat mânaları, yine birbirinden ayrı olarak ve daimî bir surette üç makamdadır.

  • خاک شد صورت ولی معنی نشد  ** هر که گوید شد تو گویش نه نشد  75
  • Suret toprak olur ama mâna olmaz. Kim, olur derse de ki: Hayır buna imkân yok.

  • در جهان روح هر سه منتظر  ** گه ز صورت هارب و گه مستقر 
  • Ruh âleminde gâh suretten kaçarak, gâh surete bürünerek üçü de beklerler.

  • امر آید در صور رو در رود  ** باز هم از امرش مجرد می‌شود 
  • Suretlere gidin diye emir gelir, giderler. Yine onun emri ile suretlerden ayrılırlar.

  • پس له الخلق و له الامرش بدان  ** خلق صورت امر جان راکب بر آن 
  • Hâsılı “Halk da onundur, emir de” sırrını bil. Halk, surettir, emir de o surete binen can.

  • راکب و مرکوب در فرمان شاه  ** جسم بر درگاه وجان در بارگاه 
  • Binek de padişahın buyruğundadır, binen de. Cisim kapıdadır, can huzurda.